Το μάτι μας περιέχει ένα μικρό φακό μεγέθους 8-10 περίπου χιλιοστών. Ο φακός αυτός στηρίζεται μέσα στο βολβό, ακριβώς πίσω από την κόρη. Χρησιμεύει στην εστίαση των φωτεινών ακτίνων που έρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον, πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού, όπως ο φακός μιας φωτογραφικής μηχανής εστιάζει την εικόνα πάνω στο φιλμ. Φυσιολογικά, ο φακός είναι διαυγής και καθαρός σαν κρύσταλλο και περιβάλλεται από μια επίσης διαφανή μεμβράνη, σαν ζελατίνα, το περιφάκιο. Μπορεί όμως να θολώσει από διάφορα αίτια και να χάσει την διαφάνειά του. Η θόλωση αυτή του φακού ονομάζεται καταρράκτης (σχ.1).

Σε ποια ηλικια εμφανιζεται ο καταρρακτης;

Εμφανίζεται και ενοχλεί την όραση συνήθως σε ηλικία πάνω από 60 ετών. Όμως μπορεί να παρουσιαστεί και δεν είναι ασυνήθιστο, σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και σε βρέφη και σε παιδιά (συγγενής καταρράκτης).

Τι συμπτωματα δινει ο καταρρακτης;

Στην αρχή της εμφάνισής του, μπορεί να μειώνει την όραση όχι ποσοτικά αλλά ποιοτικά , δηλαδή κάποιος μπορεί να βλέπει ακόμη και τα μικρά γράμματα, αλλά μέσα από μία πάχνη, πράγμα που ενοχλεί τα άτομα με αυξημένες δραστηριότητες. Tο συνηθέστερο σύμπτωμα είναι η προοδευτική μείωση της όρασης, που σε προχωρημένο στάδιο δεν μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά

Άλλα συμπτώματα είναι το θάμπωμα στο έντονο φως (ήλιος, φώτα αυτοκινήτων), το ξεθώριασμα των χρωμάτων, η κακή όραση την νύχτα και η εμφάνιση μυωπίας ή η αύξηση αυτής, όταν ήδη υπάρχει. Για το λόγο αυτό, δηλαδή την εμφάνιση μυωπίας , ορισμένες φορές στα αρχικά στάδια η όραση βελτιώνεται για κοντά και ο ασθενής αρχίζει να διαβάζει χωρίς γυαλιά.

Γιατι δημιουργειται ο καταρρακτης;

Κυρίως η ηλικία, αλλά και διάφοροι παράγοντες όπως η έκθεση σε ακτινοβολίες, ο τραυματισμός του οφθαλμού, ο σακχαρώδης διαβήτης, η μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης ή άλλων φαρμάκων, μπορεί να δημιουργήσουν καταρράκτη.

Χειρουργικές επεμβάσεις όπως η υαλοειδεκτομή ή η επέμβαση του γλαυκώματος, μπορούν επίσης να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τον καταρράκτη.

Ποια ειναι η θεραπεια του καταρρακτη;

Η θεραπεία του καταρράκτη είναι μόνο χειρουργική. Διάφορα φάρμακα τα οποία κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για την θεραπεία του, αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά.

Πως γινεται η εγχειρηση του καταρρακτη;

Η σύγχρονη εγχείρηση του καταρράκτη ονομάζεται φακοθρυψία και γίνεται στο χειρουργείο με υπερήχους. Άλλες μέθοδοι με laser ή με μικροώσεις ύδατος(Aqualase) αποδείχτηκαν λιγότερο αποτελεσματικές και έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί . Προεγχειρητικά γίνεται ειδική μελέτη με υπερηχογραφήματα και άλλες ειδικές εξετάσεις, όπως ο υπολογισμός της δύναμης και του τύπου του ενδοφακού κ.α.

Κατά την επέμβαση, με μια ειδική “βελόνα” που εκπέμπει υπέρηχους, μέσα από μία πολύ μικρή τομή που γίνεται στο μάτι, διαλύονται και αναρροφώνται τα θολά καταρρακτικά στοιχεία του φακού (σχ.2). Μέσα στο άδειο πλέον περίβλημα του φακού (περιφάκιο), τοποθετείται ένας τεχνητός φακός, ο ενδοφακός. Με τον τρόπο αυτό επανακτάται ένας διαυγής φακός που το μεν περίβλημα με τα στηρίγματά του είναι του οργανισμού μας , το δε περιεχόμενο είναι ο τεχνητός πλαστικός ενδοφακός, συμβατός με τους ιστούς του οργανισμού και αναλλοίωτος στο χρόνο (σχ. 5).

Η κυρίως επέμβαση είναι ολιγόλεπτης διάρκειας και γίνεται με τοπική αναισθησία.

Μετά την επέμβαση ο ασθενής δεν χρειάζεται να παραμείνει στο νοσοκομείο. Ο χειρουργημένος εξετάζεται την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα και μετά σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Τι ειναι ο ενδοφακος;

Ενδοφακοί υπάρχουν διαφόρων ειδών, σχημάτων και υλικών (σχ.3 και 4). Το κεντρικό οπτικό τους τμήμα έχει σχεδόν το ίδιο σχήμα σε όλους τους ενδοφακούς, αλλά διαφέρει στην διοπτρική δύναμη, γιατί όπως και τα γυαλιά έτσι και οι ενδοφακοί μπορεί να είναι διαφόρων βαθμών.

Τα υλικά κατασκευής τους είναι σκληρά και μαλακά, συνήθως από PMMA, ακρυλικό ή σιλικόνη. Τα μαλακά υλικά δίνουν την δυνατότητα αναδίπλωσης του ενδοφακού, ώστε να μπορεί να εισέρχεται μέσα από μια πολύ μικρή τομή.

Οι δυνατότητες των ενδοφακών, εκτός από την αποκατάσταση της όρασης είναι και άλλες, όπως να διορθώνουν προυπάρχουσα μυωπία, υπερμετρωπία η αστιγματισμό, τη πρεσβυωπία (πολυεστιακοί ενδοφακοί) κ.λ.π. Ο γιατρός διαλέγει τι φακός ταιριάζει σε κάθε έναν που χειρουργείται.

Ο ενδοφακός, αν χρειασθεί μπορεί να αντικατασταθεί, αν και αυτό είναι σπάνιο και δύσκολο και βέβαια γίνεται στο χειρουργείο.

Γιατι και ποτε προτεινεται η επεμβαση του καταρρακτη;

Η επέμβαση του καταρράκτη γίνεται για να δει ο ασθενής καλύτερα. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η χρονική στιγμή που χρειάζεται να γίνει η επέμβαση, είναι όταν ο ασθενής αντιληφθεί ότι η μείωση της οράσεως τον ενοχλεί στις καθημερινές του ασχολίες. Αντίθετα από παλιά που οι γιατροί περίμεναν την ωρίμανση του καταρράκτη για να τον χειρουργήσουν, λόγω των μέσων που τότε διέθεταν, τώρα κάτι τέτοιο απλά αυξάνει τις πιθανότητες διεγχειρητικών και μετεγχειρητικών επιπλοκών.

Ποιο ειναι το ποσοστο επιτυχιας στις επεμβασεις;

Το ποσοστό επιτυχίας αυτών των επεμβάσεων είναι πολύ υψηλό (ξεπερνά το 96%). Οι πιθανές επιπλοκές στην πράξη έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, αλλά και όταν συμβούν είναι σχεδόν όλες αντιμετωπίσιμες.

Το τελικό όμως αποτέλεσμα, δηλαδή το πόσο καλά θα βλέπει κανείς μετά την εγχείρηση, εξαρτάται και από την γενική κατάσταση του οφθαλμού. Αν ο βυθός του ματιού ή το οπτικό νεύρο ή γενικά η οπτική οδός έχουν υποστεί βλάβες από άλλες παθήσεις όπως π.χ. γλαύκωμα, σακχαρώδης διαβήτης , γεροντική εκφύλιση της ωχράς ή αν έχει θολώσει ο κερατοειδής, τότε αυτό θα έχει επιπτώσεις στην τελική όραση του ασθενούς.

Στις περιπτώσεις που το μάτι είναι φυσιολογικό τότε μετά την επέμβαση βλέπει 100%. Προϋπάρχουσα μυωπία, αστγματισμός ή υπερμετρωπία διορθώνονται είτε κατά την επέμβαση είτε μετεγχειρητικά , ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Ανάλογα με την διόρθωση των ανωτέρω διαθλαστικών ανωμαλιών , μπορεί να δοθούν στον ασθενή μετά την εγχείρηση, γυαλιά για μακριά και κοντά.

Τι ειναι ο δευτεροπαθης ψευδοκαταρρηκτης;

Το περίβλημα του φακού (περιφάκιο), μέσα στο οποίο τοποθετείται κατά την εγχείρηση ο ενδοφακός, είναι ζωντανός ιστός και μπορεί να θολώσει μετά από μήνες ή χρόνια. Η θόλωση αυτή ονομάζεται δευτερογενής ψευδοκαταρράκτης ή θόλωση του περιφακίου και μειώνει την όραση όπως ο καταρράκτης. Για την διόρθωση αυτής της κατάστασης δεν απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Το θολό στοιχείο του περιφακίου που εμποδίζει την όραση, εξαφανίζεται για πάντα, πολύ γρήγορα, με την βοήθεια ειδικού λέιζερ, του YAG Laser.

Τι ειναι το κυστικο οιδημα της ωχρας κηλιδας;

Με τις παλιότερες μεθόδους ήταν αρκετά συχνό. Πρόκειται για ένα οίδημα στην ωχρά κηλίδα, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί τους πρώτους μετεγχειρητικούς μήνες και να μειώσει την όραση. Με τις σύγχρονες όμως εγχειρητικές μεθόδους και με τα ειδικά φάρμακα που διαθέτουμε, η συχνότητά του έχει μειωθεί σημαντικά.

Ποτε επανερχεται στην δουλεια του ο χειρουργημενος μετα την επεμβαση;

Η μικροχειρουργική, η εφαρμογή της υψηλής τεχνολογίας καθώς και η εμπειρία του χειρουργού σε αυτές τις επεμβάσεις δίνουν την δυνατότητα στον χειρουργημένο για καταρράκτη να επανέλθει γρήγορα στις εργασίες του. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις όπου το πρόβλημα είναι πολύπλοκο όπως ο συνδυασμός με γλαύκωμα, κερατοπάθεια , προβλήματα βυθού κ.α.

Η μετεγχειρητική φαρμακευτική θεραπεία συνήθως εφαρμόζεται για τρεις έως τέσσερεις εβδομάδες μετά την επέμβαση. Στο τέλος της θεραπείας χορηγούνται συνήθως βοηθητικά γυαλιά.

Οδηγιες για πριν την επεμβαση

Το πρωί, πριν την επέμβαση, θα έχετε πάρει κανονικά τα φάρμακα που τυχόν παίρνετε για οποιαδήποτε πάθηση και ένα ελαφρύ πρωινό (π.χ. καφέ ή τσάι, 1-2 φρυγανιές).

Τα μάτια θα πρέπει να είναι καθαρά και οι κυρίες χωρίς καθόλου μακιγιάζ ή άλλα καλλυντικά.

Το προσωπικό του χειρουργείου θα σας δώσει ειδική ενδυμασία και θα σας οδηγήσει στο χειρουργείο για να ξεκινήσει η διαδικασία της επεμβάσεως. Δεν χρειάζονται πιτζάμες ή νυχτικό.

Η προετοιμασία του οφθαλμού που θα χειρουργηθεί θα γίνει με ενστάλαξη κολλυρίων και μπορεί να διαρκέσει πολύ ώρα. Κατόπιν θα γίνει η επέμβαση η οποία διαρκεί περίπου 20 λεπτά.

Οδηγιες για μετα την επεμβαση

Μετά την επέμβαση μπορεί να έχετε κάποιες ενοχλήσεις οι οποίες είναι παροδικές και δεν πρέπει να σας ανησυχούν. Το μάτι μπορεί να δακρύζει, να αισθάνεται σαν να έχει σκουπιδάκι, να είναι βαρύ και να το ενοχλεί το έντονο φως. Τα συμπτώματα αυτά θα υποχωρήσουν σιγά-σιγά μόνα τους.

Η όραση της πρώτης ημέρας δεν έχει σημασία, και μπορεί να είναι καλή, κακή ή κυμαινόμενη λόγω των φαρμάκων και των οιδημάτων από την επέμβαση. Μπορεί επίσης να βλέπετε γαλάζια ή κοκκινωπά λόγω του ερεθισμού του βυθού του ματιού από το φως του χειρουργείου. Σιγά-σιγά η όραση καθαρίζει και τις επόμενες μέρες σταθεροποιείται.

Μετά την επέμβαση θα πρέπει να πάρετε τα φάρμακα που σας έδωσε o γιατρός, σύμφωνα με τις οδηγίες του.

Αν για οποιονδήποτε λόγο χρειασθείτε παυσίπονο μπορείτε να πάρετε ότι συνήθως χρησιμοποιείτε π.χ. Ponstan, Depon ή άλλο.

Τα φάρμακα που παίρνετε για διαφόρους άλλους λόγους, θα πρέπει να συνεχίσετε να τα παίρνετε κανονικά.